Kripto paraların bir merkezi veya bağlı oldukları bir kuruluş olmadığından dolayı işlemlerin onaylanması ve sistemin durmadan sorunsuz bir şekilde devam edebilmesi için mutabakat mekanizmalarına ihtiyacı vardır. Proof of Stake (Hisse Kanıtı) mutabakat protokolü de bu doğrulama ihtiyacına karşılık Proof of Work algoritmasına alternatif bir protokol olarak ortaya çıkmıştır.

Proof of Stake Nedir ?

Proof of Stake (Hisse Kanıtı) mutabakat protokolü, işlemlerin onaylanması için Proof of Work protokolünde kullanılan iş gücüne değil dijital varlık sahipliğine bağlı onaylama sürecini yürüten bir mutabakat protokoldür. İlk olarak 2012 yılında Scoot Nadal ve Sunny King adlı blok zincir geliştiricileri tarafından ortaya atılan bu protokol, Proof of Work (PoW) protokolünü geliştirmek ve Proof of Work (PoW) protokolündeki doğrulayıcıların harcadığı çok fazla enerji durumuna karşı alternatif olmak için tasarlanmıştır.

Proof of Stake Nasıl Çalışır ?

Proof of Stake protokolü temelde blok zincire eklenecek yeni bloğun coinlerini stake eden doğrulayıcılar arasından sistemin belirli metodlar sayesinde seçeceği doğrulayıcı tarafından sorunsuz bir şekilde doğrulanmasını sağlayarak bloğa eklenmesini mümkün kılar.

Sistemin çalışmasını şu şekilde açıklayabiliriz:

• İşlemler gerçekleşir ve işlemlerden ortaya çıkan bilgiler blok zincire eklenmek için bekleme havuzuna gelir.
• Bekleme havuzunda bekleyen bilgileri doğrulamak için sistem tarafından bir doğrulayıcı seçilir.
• Bu doğrulayıcı kendisine göre en çok ödül alabileceği şekilde bloğu oluşturur. Tabi ki burada sistemi yanıltıcı hareketler yapamaz. Yaptığı takdirde ise oldukça büyük cezalar ile karşı karşıya kalır.

Doğrulayıcılar arasında olmak ve gelen ödüllerden pay almak isteyen kullanıcılar ise sisteme, sistem tarafından belirlenen miktarın üzerindeki coinlerini belirli bir süre boyunca çekmeyeceklerini taahhüt ederek kilitlerler. Bu kilitleme olayına “Staking” denir. Bu sayede doğrulayıcılar arasında yer alırlar.

Blokları doğrulayacak kişilerin seçiminde ise birden çok metot kullanılmaktadır. Bunlardan en çok kullanılan 2 tanesi Rastgele Blok Seçimi ve Coin Yaşı metotlarıdır.

Rastgele Blok Seçimi

Rastgele Blok seçiminde, bloğu oluşturacak olan doğrulayıcıyı belirlemek için en düşük hash oranına ve en yüksek stake oranlarına sahip olmasına dikkat edilir. Stake oranları herkes tarafından görülebildiği için yeni doğrulayıcı diğer doğrulayıcılar tarafından kolayca tahmin edilebilir.

Coin Yaşı

Coin yaşına göre belirleme metodunda doğrulayıcıların stake ettikleri miktarları ne kadar zamandır sistemde tuttuklarına bakılır. Değerin hesaplanması ise Stake edilen miktar * Stake edilen gün işleminin yapılmasıyla bulunur. Doğrulayıcı bir blok onaylayıp sorunsuz bir şekilde blok zincire ekledikten sonra coin yaşı sıfırlanır. Bu sıfırlama işlemi sayesinde çok büyük stake yapan doğrulayıcıların zinciri domine etmesinin önüne geçilir.

Yukarıdaki bahsettiğimiz iki metot sayesinde belirlenen doğrulayıcılar eğer sorunsuz bir şekilde bloğu doğrulayıp zincire ekleyebilirse blok ödülünü almaya hak kazanırlar. Bu ödül günümüzde Ethereum ağı için 2 $ETH + Transfer ücretidir.

Proof of Stake Çeşitleri Nelerdir ?

Zaman geçtikçe çıkarılacak block zincir ağının ihtiyaçlarına göre şekillenen yeni Proof of Stake protokolleri geliştirilmiştir. Bunlardan bazıları ise aşağıda verilmiştir.

Delegated Proof of Stake (DPoS)

Bu protokol sayesinde kullanıcılar doğrulayıcı olmadan ağa kendi coinlerini stake ederek ödülden pay almaya hak kazanabilirler. Ödülü alabilmek için de seçtikleri herhangi bir doğrulayıcının arkasından kendi coinlerini stake ederler. Bu işleme “delege” etme ve delege eden kullanıcılara ise “delegatör” denir. Böylelikle seçtikleri doğrulayıcının ağ içerisindeki seçilme olasılığı artar. Doğrulayıcının seçilmesi halinde de alacağı ödülü delegatörlerle paylaşır. Doğrulayıcı delegatörlerle paylaşacağı ödül miktarını teşvik amaçlı değiştirebilir.

Leased Proof of Stake (LPoS)

Daha çok az miktarda ilgili ağın coinini bulunduran ve ağda doğrulayıcı olarak blok ödüllerinden pay almak isteyen kullanıcıları da ağa katmak için geliştirilmiş bir protokoldür. Burada az miktarda ilgili coine sahip olan kullanıcılar ağda onaylama işlemi yapan kullanıcılara coinlerini kiraya verir. Kiralanan miktar sahibinin cüzdanında kalır fakat alış-satış ve çekme işlemini yapamaması için bloke edilir. Kiralama yapılan doğrulayıcı ise blok ödüllerinin paylaşımında daha fazla ödül alır ve bu ödülü kendisine coin kiralayan kullanıcılar ile paylaşır. Kullanıcılar istedikleri zaman kiraya vermeye son verebilir veya daha fazla coinlerini kiralayabilir.

Proof of Stake Authority (PoSA)

BnbChain ağında kullanılan bu protokol ise Proof of Stake ve Proof of Authority protokollerinin birleşiminden meydana gelir. Bu protokolde doğrulayıcılar ağ tarafından stake ettikleri miktar ve arkalarında delege eden kullanıcıların $Bnb büyüklüğüne göre sistem tarafından seçilir. Bu seçim günlük olarak yapılır ve her seferde 21 adet doğrulayıcı seçilerek blok zincire kaydedilir.

Proof of Stake Avantajları Nelerdir ?

• İş gücüne dayalı bir mutabakat algoritması olmadığından dolayı Proof of Work algoritmasına göre enerji verimliliği açısından daha iyidir.
• Çok fazla pahalı cihazlara alıp çalıştırmak gibi bir gereksinim olmadığından dolayı doğrulayıcı olmak kolaydır. Bu kolaylık sayesinde merkeziyetsizlik artmıştır.
• Sistemi aldatıcı kötü davranışlarda uygulanan ekonomik cezalar sayesinde %51 saldırısının maliyeti artmış ve bu sayede kullanılan ağ daha güvenlidir.

Proof of Stake Dezavantajları Nelerdir ?

• Doğrulayıcı olmak için ilgili ağın kripto parasına yatırım yapmanız gerekir.
• Market değeri düşük olan blok zincirlerde bu protokolü kullanmak %51 saldırısının gerçekleşme olasılığını arttırmaktadır.

Yukarıdaki maddeleri Proof of Stake protokolünün dezavantajları olarak söyleyebiliriz.

Proof Of Stake Protokolünü Kullanan Projeler Nelerdir ?

2012 yılından çıktıktan sonra birçok projede kullanılan Proof of Stake (PoS) protokolü en sonunda da Ethereum Merge güncellemesiyle Ethereum blockchaininde de kullanılmaya başlandı. Şu anda piyasada oldukça iyi bilinen ve proof of stake protokolünü kullanan bazı projeleri aşağıda görebilirsiniz.

• Ethereum

Vitalik Buterin ve arkadaşları tarafından 2013 yılında kurularak akıllı sözleşmelerin blockchainde çalışabileceğini herkese gösteren EVM(Ethereum Virtual Machine) tabanlı bir blok zincirdir. Ağdaki gas ücretleri için kullanılan coininin ismi Ether’dir ve şu anda 160 milyar dolar civarında piyasa büyüklüğüyle piyasa değeri sıralamasına göre 2. en büyük kripto paradır.

• BnbChain

Merkezi borsa olan Binance tarafından tasarlanan ve desteklenen EVM tabanlı bir blok zincirdir. Ağdaki gas ücretleri için kullanılan coininin ismi Bnb’dir ve şu anda yaklaşık 43 milyar dolar market büyüklüğüyle piyasa değeri sıralamasına göre 5. en büyük kripto paradır.

• Avalanche

2020 yılından Abd merkezli Avalanche Labs tarafından kurulan Avalanche kendine has zincirleri ayırma teknolojisi ile ölçeklenebilirlik problemine çözüm bulmaya çalışmıştır. Ağdaki gas ücretleri için kullanılan coinin adı Avax’dır ve şu anda 4 milyar dolardan fazla bir piyasa değerine sahiptir.

Sonuç

Proof of Stake protokolü kendine has özelliklere sahiptir. Özellikle enerji verimliliği açısından günümüzde oldukça çok konuşulmaktadır ve Ethereum, Avalanche ve BnbChain gibi blok zincirlerinde kullanılması yönüyle de mutabakat protokolleri arasında oldukça önemli bir konumdadır.

En son gelişmelerden haberdar olmak için Digicentralized Twitter ve Instagram hesaplarını takip edebilirsiniz.