İlk blockchain Bitcoin’den sonra blockchain teknolojisi farklı alanlarda da kullanılmaya başlandı ve bunun sonucunda yeni blockchain türleri ortaya çıktı. Her blockchain türü farklı bir amaca hizmet edip sahip olduğu yapıyla çeşitli sorunlar çözmektedir. Bu nedenle bir projeye başlamadan önce blockchain türleri nelerdir bilmek gerekir. Ardından proje için en uygun olan blok zinciri seçilebilir.
Blockchain Türleri Nelerdir?
Blockchain teknolojisi, kriptografi kullanarak işlemleri güvenli hale getirdiği ve merkeziyetsiz dağıtılmış defter alt yapısı sunduğu için Bitcoin’in ardından farklı şirketler tarafından da kullanılmaya başlanmıştır. Önceleri yalnızca kripto paralar için kullanılacağı düşünülse de farklı blockchain ağı türü oluşturulup şu anda ağda birçok yazılım geliştirilmektedir.
Peki, farklı blockchain türlerine neden ihtiyaç duyuldu? Bitcoin herkese açık bir genel blockchain ağıydı. Herkese açık olan bir ağdaki tüm işlemler herkesçe takip edilebilmektedir. Bazı kuruluşlar bu nedenle genel blok zinciri ağlarını kullanamamıştır. Çünkü kuruluşların dışardan öğrenilmesini istemedikleri, başarılı olmalarını sağlayan, rekabette olanları ön planda tutan önemli bilgi ve verileri vardır. Bu durumdan kaynaklanarak özel blockchain ağı ortaya çıkmıştır. Daha önce de söylediğimiz gibi her blockchain çeşidi farklı bir amaca hizmet eder ve sahip olduğu yapıyla çeşitli sorunlara çözüm sunar.
Genel blok zinciri, özel blok zinciri, hibrit blok zinciri ve konsorsiyum blok zinciri olmak üzere dört ana blok zinciri türü vardır. Her bir blockchain türünün kendine özgü avantajları ve dezavantajları vardır. Hangi blockchain türünün kullanılmak için ideal olduğunu anlayabilmek adına detaylı incelemek gerekir.
Genel Blockchain (Public Blockchain)
Genel blockchain, herkese açık olan blockchain türüdür. Herkes ağa katılabilir, işlem yapabilme yetkileri vardır. Dağıtılmış defter teknolojisinin benimsenmesini sağlayan, blockchainin kullanımının yaygınlaştıran önemli bir ağ çeşididir. İlk genel blockchain Bitcoin’dir. İnternet erişimi olan herkesin ağa katılıp Bitcoin ile işlem yapabilmesini sağlamıştır.
Genel blockchainler kimseye ait değildir. Ağda yer alan tüm bigisayarlar ağdaki blokların ve düğümlerin kopyasını tutar. Ağda dolandırıcılık olmaması için Proof of Work (PoW), Proof of Stake (PoS) gibi yöntemlerle ağ korunur. Bu sayede güvenilir bir ortamda işlem yapabilme imkanı doğar.
Public blockchain ağları herkesin katılıma açık olduklarından oldukça büyük boyutludurlar. Bu nedenle genel blockchain ağlarında işlem yapmak yavaştır. Proof of work yüksek enerji tükettiği ve güçlü bir donanım gerektiğinden ağa katılmak için yüksek donanımlı bilgisayarlar gerekir. Bunlarda genel blockchainlerin bazı dezavantajlarıdır.
Genel blockchain ağlarının ademi merkeziyetçiliği desteklemesi ve akıllı sözleşmelere sahip olmasından dolayı genellikle bankacılık ve finans alanında kullanımı yaygındır. Kripto paralar genel blockchainde bulunurlar.
Özel Blockchain (Private Blockchain)
Özel blockchain, yönetimi tek bir kuruluşun elinde olan blockchain türüdür. Özel blockchainler, yalnızca yetki verilen kullanıcılar için açıktır. Genellikle bir şirket ve kuruluş ölçeğinde küçük bir ağ üzerinde çalıştırılırlar. Ademi merkeziyetçilik kullanması, eşler arası bağlantılar gibi çeşitli yanlarıyla çalışma yapısı genel blockchaine benzemektedir.
Özel blockchainlerde kullanıcıların işlemleri kısıtlamak için yetkilendirilebilmektedirler. Genel blockchain ağlarında herkes düğümleri görüntüleyebilirken özel blockchainlerde yalnızca yetkili kişiler düğümleri görüntüleyebilir. Boyutları küçük ağlar olduğundan düğüm doğrulanması az zaman alır ve işlemler hızlı yapılır. Genel blockchainlere göre gizlilik seviyesi daha yüksektir. İstenildiği gibi özel blockchainlerin boyutunun ne kadar olacağı belirlenebilir.
Özel blockchainler merkezi yapıdadırlar. Tek bir kuruluşun elinde olduğundan kuruluş ağı kendi çıkarları doğrultusunda kullanabilir. Ağdaki düğüm sayısı sınırlı olduğundan manipüle edilebilme şansı doğar.
Özel blockchain oylama, varlık yönetimi, şirket içi denetim gibi konularda kamuya açık olmadan işlem yapılabilmek için idealdir. Veri gizliliği ön planda olan projeler için özel blockchain kullanımı tercih edilir. Hyperledger, Corda özel blockchain ağında çalışan en bilinen projelerdendir.
Hibrit Blockchain (Hybrid Blockchain)
Bazen bir projede hem genel blockchain gibi herkesin kullanabilmesi hem de özel blockchainde olduğu gibi bazı verilerin kuruluş içinde kalması istenir. İşte böyle durumlarda her iki blok zinciri türünün birleşiminden ortaya çıkan hibrit blok zincir tercih edilir. Hibrit blockchainde halka açık bir şekilde herkesin izinsiz katılabildiği bir yapı ile özel izinle girilebilen bir sistem kurulur. Hangi verilerin gizleneceği hangilerinin herkese açık olacağını kontrol edebilmek mümkündür.
Hibrit blockchainin en büyük avantajı ağa %51 saldırısı gerçekleştirmenin mümkün olmamasıdır. Üçüncü taraflarla iletişim mümkündür ve bunun yanı sıra kullanıcı kimliği gizli tutulur. Yalnızca birkaç düğüm işlemi doğruladığından işlemler ucuz ve hızlıdır.
Hibrit blockchain tamamen herkese açık olmadığından şeffaf değildir. Kullanıcıların erişim elde edebilmesi kuruluşa bağlıdır. Kapalı bir ağ olduğu için kullanıcıları katılmaya teşvik edecek bir şey yoktur.
Hibrit blockchain perakende, gayrimenkul, finansal hizmetler gibi çeşitli alanlarda kullanılmaktadır. Kayıtlar rastgele üçüncü şahıslar tarafından görüntülenemez ancak şirket istediği an seçtiği verileri kullanıcılara açık hale getirebilir.
Konsorsiyum Blockchain (Consortium Blockchain)
Konsorsiyum blockchain, federe blockchain olarak da bilinir hem genel hem de özel blockchainin bazı özelliklerine ihtiyaç duyulan konulara çözüm olan yaklaşımdır. Konsorsiyum blockchain, hibrit blockchaine benzetiliyor olsa da birden çok kuruluşun ağı yönetebilmesi konsorsiyum blockchaini ayrı kılmaktadır. Tamamen halka açık olmasa da merkezi olmayan yapıya sahiptir.
Sınırlı sayıda kullanıcı tarafından kullanılmasından dolayı düğümlerin doğrulanması hızlıdır. Yüksek hızlı olması kuruluşlar için kullanımını elverişli hale getirir. Ağda yer alan veriler kamuoyuna açık değildir ancak ağda yer alan üyeler verilere erişebilir, işlem başlatabilir. Ölçeklenebilirlik verimlilik açısından avantajlıdır. Genel blockchain ağlarına göre daha güvenlidir.
Halka açık olmaması konsorsiyum blockchainin şeffaflık açısından eksik kılar. Ağdaki bir düğüm tehlikeye girdiğinde bu tüm zinciri etkileyecek önemli bir güvenlik açığına neden olabilir. Farklı vizyondaki kuruluşlar ağda olduğundan onay mekanizmasında sıkıntılar doğabilir.
Ödeme sistemleri ve bankacılık konsorsiyum blockchainin en fazla kullanıldığı alanlardır. Araştırma kuruluşları için konsorsiyum blockchain ideal görülmektedir. Gıda ve ilaçların tedarik zincirleri için yine bu blockchain türü önemli kullanım avantajları sağlar.
En son gelişmelerden haberdar olmak için Digicentralized Twitter ve Instagram hesaplarını takip edebilirsiniz.
