Proof of Reserve, Kasım 2022’de FTX borsasının hızlı çöküşüyle beraber en çok gündeme gelen konulardan birisi olmuştur. Müşteri fonlarının farklı amaçlarla kullanılması, müşterilerin kripto borsalarına duyduğu güveni sarsmıştır. Bu nedenle müşteri fonlarının güvende olduğunu gösterecek güvenli ve şeffaf bir yol olduğu düşünülerek Proof of Reserve yani Rezerv Kanıtı’na yönelim başlamıştır.
Proof of Reserve (PoR) Nedir?
Proof of Reserve, merkezi borsalar gibi kripto para şirketlerinin varlıklarının, üçüncü bir tarafça denetlenip şeffaf bir şekilde beyan edilmesidir. Denetçiler, kurumun müşterilerin para çekme işlemlerini yerine getirip getirmeyeceğini kontrol ederler. Müşteri varlıklarının toplam bakiyesini temsil eden kriptografik imzalara erişilir ve buna eş ya da daha fazla miktarda yedek rezerv olup olmadığı tespit edilir.
Kısacası Proof of Reserve bir muhasebe prosedürü olarak düşünülebilir. Bağımsız denetçiler tarafından altı ay gibi belirli periyotlarda yapılır. Düzenli olarak yapılan bu denetimlerden sonra müşteriler kullandıkları platformların sunduğu ara yüzlerden bakiyelerinin gerçek varlıklarla desteklenip desteklenmediğini görebilirler.
Proof of Reserve Neden Önemlidir?
Türkçe karşılığı Rezerv Kanıtı olan Proof of Reserve’ün neden önemli olduğunu anlamak için kısaca FTX olayının üzerinden geçmek iyi olacaktır. FTX borsasının durumu hakkındaki sorunlar dile getirildikten sonra kullanıcılar sahip oldukları fonları çekmek istediler. Bunun karşılığında FTX likidite sorunu yaşadı ve kullanıcılara geri ödemelerini yapamadı. Birkaç gün içerisinde FTX’in kullanıcı fonlarını uzun süredir kötü bir şekilde yönettiği ortaya çıktı. Kullanıcıların kripto borsalarına duyduğu güven yerle bir olmuşken Binance CEO’su CZ, Proof of Reserve kavramını gündeme getirmiştir.
Proof of Reserve’ün önemli olmasının ilk sebebi, kullanıcılara kurumlar tarafından tutulan fonlarını doğrulama imkanı vermesidir. FTX vakasında, kullanıcı varlıklarının güven duyulduğu biçimde muhafaza edilmediğine şahit olunmuştur. Proof of Reserve, varlıkların uygun şekilde korunduğunu doğrulamak için bir araçtır.
Kurumun mali durumu şeffaf bir şekilde sunulduğu için platform kullanıcılar istedikleri an kişisel denetimlerini yapabilir. Bu da borsalar gibi varlık saklayıcılarına duyulan güveni artırır. Kullanıcıların fonlarının kötü yönetilerek kaybedileceği endişesinden kurtulmuş olur.
Proof of Reserve Denetimi Nasıl Çalışır?
Kripto borsaları, müşterilerinin varlıklarını bir sıcak cüzdanda tutar. Daha sonra varlıkların bir kısmı güvenli bir şekilde saklanması amacıyla soğuk cüzdana aktarılır. Müşteriler varlık yatırdığında sıcak ve soğuk cüzdan arasında taşınır. Kripto para borsası müşterileri özel anahtarlarını kullandıkları platformda tuttukları için varlıklarının tüm gözetimine sahip değildir. Kurumun sahip oldukları varlıklara sıcak ve soğuk cüzdandaki işlemler izlenerek kısmen ulaşılabilir. Yani tutulan varlıkların toplu bir görünümünü sunar hangi kullanıcının ne kadar varlığı olduğuna dair bir bilgi yoktur.
İlginizi çekebilir: Kripto Para Cüzdanı Nedir?
Proof of Reserve denetimi ise bir şirketteki mevcut rezerv bakiyesini gösteren “attestation (tasdik)” adı verilen sertifikalar oluşturur. Bu denetim Merkle Ağacı kullanılarak yapılır. Proof of Reserve, borsada bulunan varlıkları küçük bir Merkle ağacına kaydeder. Denetçi periyodik olarak borsada tutulan bakiyelerin anlık görüntüsünü alır. Denetçi, Merkle kökünü elde ederek varlıklara katkıda bulunan bireysel hesapları tanımlar. Daha sonra bu hesapların dijital imzaları doğrulama yapmak için Merkle ağacındaki kayıtlarla eşleştirilir. Bildirilen bakiyenin Merkle ağacındakiyle eşit olup olmadığı incelenir.
Proof of Reserve Kullanan Şirketler
Proof of Reserve her ne kadar FTX’in iflasından sonra CZ’nin şeffaflığa duydukları önemi göstermek için gündeme getirdiği bir terim olsa da bunu kullanan şirketler hali hazırda mevcuttur.
Her Rezerv Kanıtı programının özellikleri ve yaklaşımları şirketin kendisine göre değişkenlik gösterebilmektedir. 22 Kasım 2022 tarihi baz alındığında Proof of Reserve kullanan şirketler şunlardır:
Bunların yanı sıra aşağıda yer alan şirketler de Proof of Reserve’ü bünyelerine dahil etmek için çalışmalarını sürdürüyor:
- Binance
- KuCoin
- Huobi
- OKX
- Crypto.com
- Poloniex
- Bitget
Proof of Reserve ile İlgili Endişeler
Proof of Reserve, kullanıcı varlıklarını saklayan bir kripto şirketinin varlık çekme gibi işlem yükümlülüklerini karşılayabileceğine dair bir kanıttır. Ancak bakiyelerin canlı bir raporu değil de belli zamanlarda alınmış anlık görüntüsünden olması hala bazı endişelerin giderilememesine sebep olmaktadır. Proof of Reserve ile ilgili temelde iki endişe vardır.
Bunlardan ilki denetim zamanı geldiğinde rezerve dahil edilmek için ödünç varlık alınması. Denetimde borsanın zincir üzerinde varlıkları gösterilir ancak bu varlıkların nereden geldiği izlenemez. Bu nedenle dürüst bir denetim yapılsa dahi şirketlerin denetim zamanı borç varlık alıp kendilerini yeterli gösterebileceklerinden endişe edilmektedir.
Bir diğer endişe duyulan nokta ise şirketlerin denetçilerle anlaşmasıdır. Proof of Reserve üçüncü taraf denetçilerin çalışmalarıyla gerçekleştirilir. Şayet şirketler denetim ekibiyle gizli anlaşmalar yaparsa denetimin olağan şekilde ilerlemesinin önüne geçebilirler.
Sonuç
Sonuç olarak Proof of Reserve yani Rezerv Kanıtı, borsaların kapalı kutu olmaları yerine mevcut durumlarını ortaya koyan bir mekanizmadır. Şu anda belli başlı endişeler sebebiyle işe yarayıp yaramadığı düşünülse de gelecekte Proof of Reserve’ün şirketlerin minimum açıklama standartlarından birisi haline gelecektir. FTX borsasının batışının ardından ekosistemde yaşanılan güven kaybını toparlayabilmek için doğru bir yönelimdir.
En son gelişmelerden haberdar olmak için Digicentralized Twitter ve Instagram hesaplarını takip edebilirsiniz.
