Gün içinde yüzlerce uygulama kullanıyoruz. Merkezi olmayan uygulama dapp, devrim yaratacak nitelikte özellikleriyle artık gündelik uygulamalarımızın blockchain üzerine taşınacağını gösteriyor. Merkeziyetsizlik kavramına duyulan ilginin artmasıyla birlikte dApp’ler çok daha fazla dikkat çekmeye başlamıştır.
DApp Nedir?
DApp, “Decentralized Appliation” teriminin kısaltması olup merkezi olmayan uygulama veya merkeziyetsiz uygulama anlamına gelir. Normalde uygulamalar bir ana sunucu üzerinde çalışırken dApp’ler eşler arası ağ üzerinde çalışır. DApp teknolojisinin temel mantığı, uygulamanın merkezi bir sunucuda değil de merkezi olmayan dağıtılmış bir ağda barındırılmasına dayanır. Aslında dApp’lerin şu anda kullanılan web siteleri ve mobil uygulamalar gibidir. Bu uygulamaların arka uç kodları merkezi bir sunucuda değildi blockchain ağında tutulur.
DApp’ler, Web3 dünyasında kullanılacak olan uygulamalar olarak düşünülmektedir. Merkezi olmayan uygulama denildiği için dApp’lerin yalnızca mobil uygulamalardan oluştuğu sanılması doğru değildir. Web pazar yerleri, web tarayıcısı, oyun, borsa şeklinde olan dApp projeleri de vardır. DApp’lerin kullanımının yaygınlaşmasıyla çok daha farklı türde uygulamalar çıkartılır.
DApp Nasıl Çalışır?
DApp’ler eşler arası ağlarda çalışan web sayfaları, mobil uygulamalar veya masaüstü uygulamalardır. Her yazılım uygulaması gibi dApp’lerin ön uç ve arka uç olmak üzere iki bileşeni vardır. Ön uç (front-end) kullanıcının görmüş olduğu, uygulamayla etkileşim kurduğu kısımdır. DApp’lerin ön ucu kullanıcının uygulamayı kullanabilmesi için arayüz görevi görür ve dijital cüzdan da içerir. DApp’lere kullanıcılar dijital cüzdanlarını bağlayarak giriş yapabilirler. Nasıl şimdi merkezi olmayan bir uygulamaya girerken mail, ad-soyad, şifre gibi bilgiler gerekliyse dApp’e girerken kripto cüzdan bilgileri yeterli olur.
Arka uç ise dApp’in nasıl çalışacağını belirleyen akıllı kontratlardır. Dijital cüzdanlar dApp’lerin arka ucunu oluşturan akıllı kontratların tetiklenmesini sağlar. Uygulamada her yeni işlem yapılmak istendiğinde akıllı kontrat tarafından kontrol edilir. Eğer geçerli ise gereken yapılır. Ardından işlem bilgileri blockchain ağındaki node’da güncellenir. DApp kullanıcıların verileri blockchan ağında tutulduğu için verilerin mülkiyet hakları, kontrolü kullanıcının elindedir. Dışardan müdahalede kimse bulunamaz.
DApp Özellikleri
DApp nedir daha iyi kavrayabilmek için sahip olduğu temel özelliklere göz atmak faydalı olacaktır. Merkezi olmayan uygulamalar şu anda yaygın olarak kullanılmadığından dApp’lerin geleneksel uygulamalardan farkının ne olduğu tam olarak anlaşılamayabilir. DApp’ler tıpkı günümüzde kullandığımız Twitter, YouTube, Instagram gibi uygulamalarla kullanım açısından genellikle aynıdır. Sahip olmuş olduğu özelliklerle ise bu uygulamalardan ayrılır.
Ademi Merkeziyetçilik
DApp’lere merkezi olmayan uygulama adı verilmesinin sebebi ademi merkeziyetçiliğidir. DApp’ler merkezi bir sunucu yerine blockchain ağı üzerinde çalıştığı için bilinen uygulamalardan ayrılır. Uygulamaların tüm verileri blockchainde barındırılır. Dünyanın dört bir yanından kullanmak isteyen herkes uygulamalara kolayca erişebilir.
Açık Kaynak Kodlu
Merkezi olmayan uygulamaların kontrolünün tek bir kişinin elinde olmaması açık kaynak özelliğiyle sağlanır. Uygulama kodunun kontrolü tek bir merkezde olmadığından isteyenler uygulamanın kaynağını inceleyip değerlendirme yapabilir. Böylece uygulamadaki tüm geliştirme süreçleri şeffaf bir şekilde ilerler. DApp’lerin açık kaynak kodlu olmasının bir diğer avantajı ise projeyi yaratan kişiler bir gün geliştirmeyi bırakma kararı alırlarsa proje topluluk tarafından geliştirilmeye devam edebilir.
Kullanıcı Mülkiyeti
DApp’ler blok zinciri üzerinde çalıştığı için bir kullanıcının yapmış olduğu her işlem blok zincirinde saklanır. Kullanıcıların hiçbir verisi uygulama sahipleri tarafından harici bir alanda saklanamaz. Yani dApp’lerde kullanıcıların paylaşımlarının veya bilgilerinin şirket tarafından kullanılması gibi bir durum yoktur.
Son zamanlarda kullanıcı bilgilerinin firmalardan sızdırılması, hatta firma tarafından başkalarına satılması gibi ciddi problemlerle karşı karşıya geliniyor. DApp teknolojisi kullanıcı mülkiyetini blockchain sayesinde güvence altına aldığından yaşanılan bu tarz problemlere çözüm olarak görülüyor.
DApp’lerin Avantajları
DApp nedir ve nasıl çalışır konularından sonra en çok merak edilen bir diğer konu bu teknolojinin bizlere sunacağı avantajlar. DApp kullanıcılara pek çok değer sunuyor ancak bunlar kullanıcıların hayatını nasıl etkileyecek? Merkeziyetsiz uygulamaların en önemli avantajları aşağıda yer almaktadır.
Gizlilik
DApp’lerin çok büyük bir bölümü kullanıcılardan kimlik bilgilerini talep etmemektedir. Kullanıcılar uzun bir kayıt sürecinden geçmeyip yalnızca cüzdanlarını bağlayarak anonim bir şekilde uygulamaları kullanabilme şansı elde eder.
Sansür Direnci
DApp’ler neden kullanılsın sorusuna verilebilecek en iyi cevaplardan birisi sansür direncine sahip olmasıdır. Bu uygulamalar herhangi bir kurum veya kuruluşa bağlı olmadıkları için baskı halinde kullanıcıları sansürleme gibi durumlar yaşanmaz. Örneğin günümüzde bir kişinin Twitter paylaşımı hükümet veya bir kuruluşun isteği üzerine Twitter tarafından sansürlenebiliyor. DApp’i kontrol eden bir kuruluş olmadığından herkes özgürce kullanabiliyor.
Öngörülebilirlik
DApp’ler akıllı sözleşmeler ile çalıştığından ne yapıldığından nasıl bir sonuç çıkacağı her zaman öngörülebilmektedir. Akıllı sözleşmeler bunun yanı sıra bankacılık ve finans işlemlerinde güvenilir bir hesaplama yapılmasını da sağlar.
Kesintisiz
DApp’lerde hizmet daima kesintisizdir. Kullanıcı blockchaine yerleştirilmiş olan akıllı sözleşmeyi tetiklediği sürece uygulamayı kullanmaya devam edebilir. Ağ 7/24 tüm dünyaya açıktır.
DApp’lerin Dezavantajları
Digicentralized ekibi olarak herhangi bir teknolojiyi tanıtırken o teknoloji hakkında ekosistemde yer alan dezavantaj ve riskleri sizlerle paylaşmayı görev biliyoruz. Her teknolojinin getirmiş olduğu pek çok avantaj ve yenilik varken bazen dezavantaj veya riskler doğabiliyor. DApp’ler kullanılabilirler, kolayca ulaşım, kişisel mülkiyet haklarını koruyabilme, özgürlük açısından devrim niteliğinde olsa da sahip oldukları bazı dezavantajlar vardır.
DApp’lerin bazı dezavantajları şöyledir:
- Blockchain üzerinde yayınlanan kodların bakım ve onarımının kolay olmaması
- Aşırı miktarda hesaplama kaynağı tüketen bir uygulamada ağ tıkanıklığı oluşup işlemlerin yavaş onaylanmaya başlaması
- Büyük performans yükü oluştuğunda ölçeklenebilirlikte zorlukla yaşayabilme ihtimali
- Son kullanıcının blockchain ağına ulaşmak için kullanacağı araçlarda zorlanması
En son gelişmelerden haberdar olmak için Digicentralized Twitter ve Instagram hesaplarını takip edebilirsiniz.
