Blockchain teknolojisi, verileri depolayıp aktarmak için güvenli ve merkeziyetsiz bir yol sağladığından gün geçtikçe birçok sektörde kullanılmaya başladı. Artık tedarik zinciri yönetimi, sağlık hizmetleri, gayrimenkul gibi farklı alanlarda blockchain teknolojisinin uygulamalarına rastlanabiliyor. Başarılı bir süreç yaratabilmek için blockchainin sağlamış olduğu özelliklerin yanı sıra, verimli ve etkili bir blockchain oluşturmak gerekir.
Blockchainler, geleneksel mekanizmalardan farklı olmasını sağlayan bazı ilkeler üzerine kurulur. Bu yazıda, blockchain teknolojisini benzersiz ve güçlü kılan 7 tasarım ilkesini inceleyeceğiz.
1) Ağ Bütünlüğü
Blockchain teknolojisinin ilk tasarım ilkesi ağ bütünlüğüdür. Ağ bütünlüğü, blok zincirinde depolanan verilerin doğru olmasını ve kurcalanmamasını sağlar. Bir blockchainde ağ bütünlüğü, ağdaki tüm katılımcıların bir işlemin blok zincirine eklenmeden önce geçerliliği üzerinde anlaşmasını gerektiren bir fikir birliği mekanizması aracılığıyla sağlanır.
Örneğin, Bitcoin, madencilerin karmaşık bir matematik problemini çözmek için yarıştığı ve bunu ilk çözen kişinin blockchaine bir sonraki bloğu ekleyeceği Proof of Work (PoW) adlı bir mutabakat mekanizması kullanır. Böylece hiç kimse ağın mutabakatı olmadan blockchaindeki verileri değiştiremez.
2) Dağıtılmış Güç
Blockchainde dağıtılmış güç, tek bir varlığın ağ üzerinde kontrol sahibi olmamasını ifade eder. Güç eşler arası bir ağ üzerinden dağıtılır, tek bir kontrol noktası yoktur ve tek bir taraf sistemi kapatamaz. Geleneksel bir sistemde, merkezi bir otorite verileri kontrol eder ve üzerlerinde istediği zaman değişiklik yapabilir. Blockchainde ise herhangi bir merkezi bir otorite bir bireyi ya da grubu devre dışı bırakmayı başarsa da sistem ayakta kalacaktır.
Blockhain merkezi bir otorite olmadan her yerde bulunur. Gönüllüler, blockchain kopyalarını güncel tutarak ve yedek işlem güçlerini madencilik için ödünç vererek bunu sürdürürler. Her eylem için her işlem, doğrulanmak ve geçerli kılınmak üzere ağ genelinde yayınlanır. Merkezi bir üçüncü şahıstan hiçbir şey geçmez. Hiçbir şey merkezi bir sunucuda saklanmaz.
3) Teşvikler
İnsanlar kendi çıkarları doğrultusunda hareket ederler. Bu nedenle bir sistem için herkesin doğru bir şekilde işini yapıp yapmadığını denetleyen merkezi mekanizmalar vardır. Blockchain, doğru davranışı teşvik etmek için programlamayı kullanarak insanları ödüllendirerek dönüm noktası olmuştur. Teşvikler blockchain platformlarının temel taşlarından birisidir. Kullanıcılar kripto paralar aracılığıyla platformlarda hisse sahibi olur. Herkesin ağda bir hissesi olduğunda, insanlar onun sağlıklı kalmasını sağlar.
4) Güvenlik
Verimli bir blockchain için siber saldırılara karşı önlem alınması şarttır. Bir blockchain ağı, tek bir arıza noktası olmayan güvenlik önlemleri içerir. Yalnızca gizlilik sağlamakla kalmaz, aynı zamanda tüm faaliyetlere özgünlük ve reddedilemezlik sağlarlar. Reddetmeme ifadesindeki kasıt, dijital imza gibi kayıtların gerçekliğinin inkar edilemez olmasıdır.
Blockchainin güvenlik açısından en büyük atılımı açık anahtar altyapısı (public key infastructure) kullanmaktır. PKI, kullanıcıların iki anahtar aldığı gelişmiş bir asimetrik şifreleme biçimidir. İki anahtar aynı işlevi yerine getirmez, biri şifreleme içindir, diğeri şifre çözme içindir. Bu yapış sayesinde dijital varlıklar güvenli bir şekilde depolanıp değiş-tokuş edilebilir.
Blockhain ağlarında güvenliğin sağlanmasında rol oynayan bir diğer unsur mutabakat mekanizmalarıdır. Proof of work ve proof of stake gibi mutabakat mekanizmaları işlemlerin kötü niyetli varlıklar tarafından manüpüle edilmesinin önüne geçer.
5) Gizlilik
Gizlilik, katılımcıların kimliklerini veya hassas bilgilerini ifşa etmeden işlem yapmasına izin verdiği için blockchain teknolojisinde kritik bir tasarım ilkesidir. Geleneksel bir sistemde, işlemler genellikle merkezi bir sunucuya kaydedilir, bu da bir bilgisayar korsanının hassas verilere erişmesini ve bunları çalmasını kolaylaştırır. Bununla birlikte, blockchain, katılımcıların kimliklerini veya işlem miktarını açıklamadan işlem yapmalarına olanak tanıyan şifreleme ve sıfır bilgi kanıtları gibi çeşitli tekniklerle gizlilik sağlar. Blockchain teknolojisi, bu teknikleri kullanarak daha yüksek düzeyde gizlilik ve güvenlik sağlayarak, hassas verilerin güvenli bir şekilde saklanmasını ve iletilmesini gerektiren endüstriler için ideal bir çözüm haline getirir.
6) Hakların Korunması
Blockchain teknolojisinin bir diğer tasarım ilkesi hakların korunmasıdır. Fiziksel dünya için geçerli olan kanunlar online dünyaya da uygulanıyor. Bu durum aracıların online işlemleri yönetme konusunda çok fazla yetkiye sahip olmasına yol açmıştır. Şirketler veya hükümetler kendi çıkarları doğrultusunda mahremiyet, güvenlik, ifade özgürlüğü, itibar ve eşit katılım gibi meşru haklar göz ardı edebilmektedir. Hakların korunması ilkesi doğrultusunda blokzincirler, ağdaki katılımcıların verileri üzerinde kontrol sahibi olmalarını ve bunların nasıl kullanılacağına karar verebilmelerini sağlar nitelikte tasarlanır.
7) Kapsayıcılık
Bir diğer blockchain tasarım ilkesi kapsayıcılıktır. İnterneti hayatımızın ayrılmaz bir parçası olarak görsek de dünya üzerinde internet erişimi olmayan milyonlarca insan var. Dünya nüfusunun çoğu, teknolojiye erişimden mahrum bırakılmış olmanın yanı sıra finansal sisteme ve ekonomik faaliyete erişimden de dışlanmış durumdadır.
Blockchainin ilk gerçek uygulaması olan Bitcoin’in icadıyla kapsayıcılık bakımından atılım yapmıştır. İnsanların finansal sistemlere daha zor dahil olmasının önündeki alt yapı maliyetlerinin yüksek olması, tüketicilerin kimliğini doğruladığı prosedürler gibi problemlere çözüm sunulmuştur. Bitcoin, nerede yaşadıklarına veya ne kadar paraya sahip olduklarına bakılmaksızın herkesin kullanabileceği istikrarlı bir ödeme sistemi sunar. Banka hesabı gerekmez, vatandaşlık belgesi, doğum belgesi ve hatta ev adresi, kimlik gerekmez. Blockchain teknolojilerini kullanmak için istikrarlı bir yerel para birimine bile ihtiyaç yoktur. Blockchain, her türlü ödemeyi iletme maliyetini büyük ölçüde düşürür.
Kısacası, Bitcoin örneğinde de görüldüğü gibi blockchain teknolojisi konumu ve mali durumu ne olursa olsun herkesin ağa katılabilmesini sağlar. Blockchainler, giriş engellerini kaldırarak internet bağlantısı olan herkesin erişimini mümkün kılacak şekilde tasarlanır.
En son gelişmelerden haberdar olmak için Twitter, Instagram, YouTube ve LinkedIn üzerinden bizi takip edebilirsiniz. Soru ve görüşlerinizi Telegram kanalından bize iletebilirsiniz.
