Coin ve tokenlarden bahsetmeden kripto para birimleri ve Web 3.0 hakkında konuşmamız çok doğru olmaz. Tokenlardan da en dikkate değer olanı, ademi merkeziyetçiliğin kritik bir yönü olan governance (yönetişim) tokenıdır. Governance token sahipleri, bir protokolün geleceğini şekillendirmeye yardımcı olabilirler. Bu yazımızda governance (yönetişim) tokenlarını inceleyeceğiz.
Governance Token Nedir?
Geleneksel organizasyonların çoğu bir hiyerarşiye dayalıdır. Birkaç kişiden oluşan bir yönetim kurulu veya diğer liderlik, kuruluşun tepesinde durarak kararlar alır. Merkezi olmayan finans ve diğer blockchain tabanlı projeler topluluk odaklı olmasından dolayı başka bir yaklaşım modeli geliştirmişlerdir. Bu modelde, tüm karar verme yetkisini küçük bir kurula vermek yerine, merkezi olmayan özerk kuruluşlar (DAO’lar) gücün bir kısmını token sahiplerine dağıtır.
İlginizi çekebilir: DAO Nedir?
Governance (yönetişim) tokenları, sahiplerine tamamen merkezi olmayan bir protokolde sahiplik sağlamak için tasarlanmıştır. Governance tokenına sahip olan herkes, protokolün geleceğini etkileyebilmektedir. Ek olarak daha fazla sayıda tokena sahip olmak, teklifleri oylama zamanı geldiğinde daha fazla oylama gücü anlamına gelir. Bu güç sayesinde de proje bütçesinin nasıl harcanacağından, gelecek aylarda hangi özelliklerin geliştirilmesi gerektiğine kadar birçok konuda söz hakkı elde edilir. Fakat karar verilecek konular proje ekibi tarafından belirlenmektedir.
Governance Token’lar Nasıl Çalışır?
Merkezi yönetişimde, bir şirketin yönetim kurulu veya hissedarları, söz konusu şirketin stratejik yönüyle ilgili kararlar üzerinde tam takdir yetkisine sahiptir. Merkezi yönetimden farklı olarak, DAO’nun merkezi karar vericileri yoktur. Bundan dolayı Governance (Yönetişim) tokenları ortaya çıkmıştır.
Bu tokenler sayesinde DAO, DeFi ve merkeziyetsiz uygulama (DApp) projelerinde merkeziyetsiz yönetişim çok kolay bir şekilde uygulanmaktadır. Genellikle bu tokenler, sadakatleri ve topluluğa katkılarından dolayı aktif kullanıcılara verilir. Bunun karşılığında, token sahipleri projenin güçlü bir şekilde gelişmesini sağlamak için önemli konularda oy kullanır. Genellikle oylamalar akıllı sözleşmeler aracılığıyla gerçekleşir ve sonuçlar otomatikman uygulamaya koyulur.
Yönetişim Yapıları
Merkezi olmayan yönetişim için iki farklı yönetişim modeli vardır: Zincir üstü (on-chain) yönetişim ve zincir dışı (off-chain) yönetişim.
Zincir üstü(On-chain) Yönetişim Zincir üstü yönetişim, kurallar esas olarak protokole kodlandığında gerçekleşir; daha sonrasında oylama yapılır. Oylama sonucunda çıkan karara göre zincire kodlanan geliştirme hayata geçer. Tezos gibi projeler gelecekte on-chain yönetimini kullanmayı planlıyor.
Zincir Dışı (Off-Chain) Yönetişim Zincir dışı yönetişim, geliştiriciler bunları protokole kodlamadan önce karar verme süreçleri daha sosyal bir düzeyde gerçekleştiğinde ortaya çıkar. Şu anda, Ethereum ve Bitcoin çoğunlukla zincir dışı yönetişimi kullanmaktadır. Örneğin Ethereum GitHub aracılığıyla iyileştirme protokolleri (EIP) almaktadır.
Governance Token’ların Artıları ve Eksileri Nelerdir?
Artıları
- Mekeziyetçilik: Geliştiricilerin “Merkeziyetsizliği” DeFi’ye koyabilmesinin tek yolu yönetişim tokenlarıdır. Tokenlar olmadan projeler, kimsenin üzerinde kontrol sahibi olmadığı akıllı sözleşmelerden oluşan bir çorak toprak olurdu.
- İşbirliği Fırsatları: Oylama, tartışmanın kapısını açar ve tartışma işbirliğinin kapısını açar. Yönetişim forumlarının Twitter’dan sonra en iyi ikinci sosyal kanal olmasının nedeni budur.
- Daha İlgili Topluluklar: Kullanıcıların ilgili projelerde gelecekle alakalı konularda karar vereceğinden dolayı projeyi daha yakından araştırır. Bu araştırma sayesinde daha ilgili topluluklar ortaya çıkar.
- Verimli Geliştirme: Geliştiriciler yönetişim tokenları sayesinde çok kolay bir şekilde çıkan karara göre geliştirme yapabilir.
Eksileri
- Bencillik: Birinin oy verebilmesi, kişinin mümkün olan en iyi sonuca oy verdiği anlamına gelmez. Basitçe söylemek gerekirse, her zaman yalnızca kendilerine fayda sağlayan kararları oylayan bencil aktörler olacaktır.
- Sorumsuzluk: Bir karar yanlış giderse, topluluk her zaman açıkça tanımlanmamış görünmez bir grubu suçlayacaktır. Kullanıcılar her zaman “çoğunluğu” suçlayacak ve kendini “çoğunluk” olarak ifşa eden kimseyi bulamayacaksınız.
- Balinalar: Hemen hemen her yönetişim protokolü, projenin tokenını biriktiren bir balinaya sahiptir. Yatırımcılar genellikle bir noktada balinanın büyük mali gücüyle tokenların çoğunu devralacağından ve tek başına teklifler oluşturup bencilce bir karara varacağından korkar. Bu, blok zincir demokrasisi için bir kabustur.
Governance Token Kullanan Projeler
UNISWAP (UNI)
$UNI, Uniswap protokolü için birincil yönetişim tokenıdır. $UNI token sahipleri, Uniswap platformuyla ilgili olarak karar verme süreçlerinde yer alabilirler. Bununla birlikte, Uniswap geliştiricileri, projenin önümüzdeki aylarda ve yıllarda nasıl devam edeceği konusunda kontrolü hâlâ elinde tutmaktadır. Bu durum protokolün diğerlerinden daha merkezi olduğu anlamına gelmektedir.
Maker (MKR)
Maker, kullanıcıların çeşitli kripto varlıklarını ödünç vermesine ve DAI ödünç almasına izin veren bir DAO’dur. Token sahipleri, platformda kredilere faiz tahakkuk ettirebilir ve krediler için kabul edilen teminat türleri üzerinde oy kullanabilir. MKR tokenı, 2021’in 1. Çeyreği ile 2022’nin 1. Çeyreği arasında %350 yükselmiştir.
Compound (COMP)
Bileşik, çeşitli kripto para birimleri için borç almaya ve borç vermeye izin veren bir DeFi protokolüdür. $COMP, Compound’un holderlar tarafından likidite madenciliği de yapılabilen yönetişim belirtecidir. Holderlar, krediler için kabul edilen teminat türleri üzerinde oy kullanabilir ve ödenmemiş krediler için faiz ücreti alabilmektedir.
Ethereum Name Service (ENS)
ENS yönetişim tokenları, başlangıçta erken benimseyenleri ödüllendirmek amacıyla tasarlanmıştır fakat 2020’nin sonlarına doğru Ethereum Name Service tarafından kullanıcılara airdrop yapıldı . Daha sonra, bu tokenın fiyatı önemli ölçüde arttı. Bu artış sayesinde başlarda projeyi destekleyen kişiler iyi bir ödül kazanmış oldu.
Governance Token’ların Geleceği
Kripto endüstrisinde herhangi geleceğini tahmin etmek zor olsa da, yönetişim tokenları zaten değerini kanıtlamıştır. Muhtemelen gelecekteki web3 büyümesi için kritik öneme sahip olacaktır. Governance tokenları, birçok sektörde daha geniş bir kullanım alanı oluşturma potansiyeline sahiptir.
Yukarıda söylediğimiz eksi bölümleri içinde zaman geçtikçe geliştiriciler tarafından çözümler ortaya çıkacaktır. Ortaya çıkan bu çözümler sayesinde merkeziyetsizlik kavramı daha düzgün bir şekilde uygulanabilecektir.
Son olarak devletlerin getirecekleri düzenlemelerde bu tokenler menkul kıymet olarak görülebileceğinden sıkı düzenlemelere tabi tutulabilir. Bu durumda da tokenların işlevleri değişebilir.
En son gelişmelerden haberdar olmak için Digicentralized Twitter ve Instagram hesaplarını takip edebilirsiniz.
